De grote necropolis van Saqqara blijft voor verrassingen zorgen. In 2021 hebben archeologen in het gebied van Gisr el-Mudir een kalkstenen beeld gevonden dat door zijn vorm en techniek de kunstgeschiedenis van het Oude Rijk op zijn kop zet. De vondst combineert driedimensionaal beeldhouwwerk en bas-reliëf, iets wat bijna ongekend is in stukken van meer dan vierduizend jaar oud.
De verantwoordelijke onderzoekers, Zahi Hawass en Sarah Abdoh, publiceerden een studie waarin ze het stuk beschrijven en voorstellen om het te dateren in de Vijfde Dynastie (2494 v.Chr.- 2345 v.Chr.), na het te hebben vergeleken met soortgelijke sculpturen, zoals die van het hoofd Irukaptah, bewaard in het Brooklyn Museum.
De combinatie van techniek en iconografische details maken dit beeld volgens de auteurs tot een keerpunt in het begrip van de grafkunst.
Mysterie opgelost: wat is er zo nieuw aan dit oude beeld?
Zoals Hawass in zijn rapport, overgenomen door National Geographic, uitlegt, is op het beeld “een edelman te zien die staat, met zijn linkervoet naar voren, een houding die in het Oude Rijk veel voorkwam en die vitaliteit en kracht uitstraalt. Hij draagt een korte pruik en een fijn geplooide rok. Zijn goed gevormde torso getuigt van de aandacht van de beeldhouwer voor anatomische details”.
Op het eerste gezicht lijkt het een typisch familiebeeld uit het Oude Rijk. Naast hem staat zijn vrouw, geknield naast zijn rechterbeen, met een eenvoudige kokerjurk en een pruik tot op haar schouders. Ze is kleiner, wat haar onbetwistbare ondergeschikte rol benadrukt.
Wat dit beeld echter onderscheidt, is de afbeelding van de dochter: in plaats van in het volume te zijn uitgehouwen zoals de volwassenen, verschijnt ze in bas-reliëf achter het linkerbeen, met een gans in haar handen. Deze combinatie van figuren in het volume en een figuur in reliëf was tot nu toe onbekend.
Waarom de geschiedenis van de Egyptische kunst verandert
De canons van het Oude Rijk worden vaak als rigide omschreven, maar dit werk toont aan dat beeldhouwers binnen de canon experimenteerden. “Wat vooral opvallend is, is de combinatie van beeldhouwtechnieken in één enkel werk, iets wat ongekend is in de bekende kunsttraditie van het Oude Rijk”, verklaarde hij.
De gemengde techniek duidt op flexibelere ateliers en een vertrouwde iconografie met nieuwe nuances: het meisje met de gans zou offergaven of symbolen van levensonderhoud voor het hiernamaals kunnen voorstellen.
Hoe dit stuk werd gevonden en wat er nu voor de archeologen op het programma staat
Het stuk werd gevonden zonder duidelijke archeologische context, waarschijnlijk weggegooid door grafrovers. Hawass legde uit dat het verborgen lag onder het zand, vlakbij een valse deur met de naam ‘Messi’ erop.
“De symbolische betekenis van dit beeldhouwwerk zou kunnen wijzen op een band met de familie, wat suggereert dat ze in het hiernamaals zullen worden herenigd, net zoals ze dat tijdens hun leven waren”, aldus Hawass.
Gezien dit alles dringen de experts aan op verder onderzoek: datering met wetenschappelijke middelen, onderzoek van de randen van gereedschappen en stilistische vergelijking met andere werken uit Saqqara.
