De geschiedenis van de menselijke evolutie is een fascinerende puzzel waarvan we nog heel wat stukjes missen. Elk nieuw fossiel voegt details toe, maar af en toe past een ervan niet in het beeld dat we hadden. Of beter gezegd, het dwingt ons om de puzzel volledig opnieuw te leggen. Dat is wat er net is gebeurd met de analyse van een miljoen jaar oude schedel die in China is gevonden, een onderzoek dat volgens de auteurs “ons begrip van wanneer en hoe we zijn ontstaan volledig verandert”, omdat het onze oorsprong in Afrika in twijfel trekt.
Gepubliceerd in het prestigieuze tijdschrift Science, stelt een team van wetenschappers uit China en het Natural History Museum in het Verenigd Koninkrijk dat de afstamming van de Homo sapiens zich minstens een half miljoen jaar eerder dan gedacht begon af te scheiden van zijn verwanten, zoals de neanderthalers. En dat is geen korte tijd.
De schedel.
De hoofdrolspeler in dit verhaal is de schedel van Yunxian 2, ongeveer een miljoen jaar oud, die beschadigd was. Hierdoor werd hij aanvankelijk geclassificeerd als de schedel van een Homo erectus, een van onze meest primitieve voorouders. Maar niets is minder waar.
Dankzij digitale reconstructietechnologie, waaronder computertomografie en 3D-modellering, konden onderzoekers de oorspronkelijke vorm herstellen.
Toen de resultaten eenmaal bekend waren, kwamen de verrassingen. De schedel behoorde niet toe aan een Homo erectus, maar vertoonde een mix van primitieve en moderne kenmerken. Volgens de studie is Yunxian 2 in feite een vroeg lid van de clade Homo longi, een zustersoort van de Homo sapiens waartoe ook de mysterieuze Denisovamensen behoren.
“Ons onderzoek toont aan dat Yunxian 2 geen Homo erectus is, maar een vroeg lid van de clade longi en verwant is aan de Denisovamensen”, aldus professor Chris Stringer, mededirecteur van het onderzoek. “Dit verandert het denken aanzienlijk, omdat het suggereert dat onze voorouders zich een miljoen jaar geleden al in verschillende groepen hadden opgesplitst, wat wijst op een veel vroegere en complexere evolutionaire splitsing van de mens dan eerder werd aangenomen”, legde hij verder uit.
Nieuwe tijdlijn.
Tot nu toe plaatsten de meeste genetische studies de divergentie tussen de afstamming van de Homo sapiens en die van de neanderthalers ongeveer 600.000 jaar geleden. Deze nieuwe analyse heeft echter alles veranderd en de data zijn nu als volgt:
- Oorsprong van de clade sapiens: wordt nu geschat op ongeveer 1,02 miljoen jaar.
- Oorsprong van de longi-clade: wordt geschat op ongeveer 1,2 miljoen jaar.
- Scheiding van beide afstammingslijnen: de studie plaatst de divergentie tussen de sapiens– en de longi-afstammingslijn 1,32 miljoen jaar geleden.
Dit betekent dat drie grote groepen mensen met grote hersenen – Homo sapiens, Homo longi (inclusief de Denisovamensen) en Neanderthalers – bijna een miljoen jaar lang naast elkaar hebben kunnen bestaan, veel langer dan eerder werd gedacht.
Afrika.
Hoewel de vondst van deze fossielen op het Aziatische continent ons zou kunnen doen denken dat de oorsprong van onze voorouders niet in Afrika ligt, zoals eerder werd gedacht, is voorzichtigheid geboden. Professor Stringer, een van de auteurs van de studie, waarschuwt zelf dat er onvoldoende bewijs is om te beweren dat onze soort in Azië is geëvolueerd in plaats van in Afrika.
De taak die nu voor ons ligt, is het selecteren van fossielen van vergelijkbare ouderdom die in Afrika en Europa zijn gevonden en hetzelfde onderzoek uit te voeren. Daarom is de wetenschappelijke gemeenschap op dit moment enthousiast, maar ook kritisch. Dr. Aylwyn Scally, evolutionair geneticus aan de Universiteit van Cambridge, wijst erop dat zowel genetische analyses als analyses op basis van fossielen aanzienlijke onzekerheden met zich meebrengen, vooral bij het vaststellen van zulke oude chronologieën. “Er is meer bewijs nodig om zeker te zijn”, zegt hij.
Wat wel duidelijk is, is dat de schedel van Yunxian 2 een nieuw en spannend venster op ons verleden heeft geopend en aantoont dat de geschiedenis van de menselijke evolutie veel dieper en complexer is dan we ons hadden voorgesteld.
